Hocalar kürsü arkasında projeksiyona ve slaytlara odaklanmaktan öğrencilere bakamamaktadırlar, Hocalar derslere hazırlıksız geliyor, Hocalar öğrencilerin ders içindeki tutumuna bakarak ilgisiz ve heyecansız ders anlatıyor, Hocalar öğrencilere söz hakkı vermiyor, Dersleri derste tartışamıyoruz vb. eleştirilerini yöneltiyorlar. Eğitim sistemimiz düşündürtmüyor. Sorulara verilen cevaplarda anladığımız öğrenci okuduğunu anlamıyor ve öğrencinin akademik düzeyi çok düşük. Öğrenci şekil ve grafik okumasını bilmiyor. Örneğin PISA’da bu sorun başarısızlığın nedenleri arasında gösteriliyor. Toprak Bilimi ve Bitki Besleme dersinde sorduğum sorulara gelen bazı cevaplar aynı şekilde öğrencilerin konuyu kavramadıkları / kavrayamadıkları yönünde. Toprak strüktürünün tanımlanmasını istediğimde öğrenci bir şeyler yazıyor ancak eline iki toprak verdiğinizde strüktürünü belirlemeyi bilmiyor. Öğrencinin önüne değişik şekil ve boyutlarda gelişmiş strüktürlerin çizildiği bir soru koyduğunuzda öğrenci hangisinin hangi strüktür olduğunu belirtemiyor. Tersinde “strüktür tiplerini belirle” dediğinizde bir iki isim sayabiliyor. Ölçüm birimlerini ve değerlerin büyüklüklerini ayırt edemediği gibi ne anlama geldiğini bilmiyorlar. Hesaplamalarda birim kullanılmamaktadır. Aletlerde ölçülen bir sonucun ham veri olduğu dikkate alınmadan sonuç birimsiz ve ifadesiz olarak belirtiliyor. Çok basit bir oran orantı denklemi kuramadıkları, basit bir yüzde dönüşümünün ve orantı hesaplarının yapılamadığı görülüyor. 20 cm derinliğinde bir dekar arazide belirli bir hacim ağırlığı üzerinde ne kadar kg toprak olduğu çoğunlukla hesaplanamamaktadır. Basit temel kavramların ve kelimelerin karşılıklarının bilinmediği görülüyor. Toprağın ve tarımın tanımı yapılmadığı gibi, toprağın somut bir yapı olduğu ve tarımın ise toprak üzerinde yapılan bir faaliyet olduğu ayırdında olmayan öğrenciler az değildir. Kimyasal gübrelerin tarımda kulanım tarihi, Türkiye’de gübrelemenin hangi yıllarda uygulanmaya alındığı konusunda bir fikri olmadığı gibi söylediğinin ne anlama geldiği konusunda da bir bilince sahip mi onu da bilemiyorum. Çok basit olarak araziye uygulanacak gübrenin hesabını yapamayan bir kişinin nasıl mühendis olabileceği ve buna onay verilip verilmemesi konusu bizleri iyice kaygılandırıyor.
Uzun bir zaman içerisinde edindiğim izlenimler; Öğrenciler öğrenmekten çok ezberlemeyi tercih ediyor. Analitik düşünme yeteneği tam olarak gelişmemiş. Duygusal sorgulama sorunu var. Yorum yapamıyor ve iki konu arasında ilişki kurulamıyor. Mantıksal ilişki kurma sorunu yaşıyorlar (bir dekar alanda 25 kg toprak olmayacağını algılayamıyor) . Soyut düşünme gelişmemiş. Matamatik bilgisi son derece sınırlı (ortalma ve standar sapma alma, standart sapmanın ne anlama geilindiği bilinmiyor) Tarih bilinci gelişmemiş (Ülkemizin yakın geçmişi hakkında dahi hiçbir tarih bilgiye sahip değiller. Söyledikleri ise tarih bilinci ile alakasız).
Kavram bilgisi yok denecek kadar az (toprak ve tarım kavramları ve / ya yapısal sorunun ne olduğunu bilmiyor).
Öğrencilerin çoğunlukla istisnasız devamsızlık hakkını (4-5 hafta derse gelmeme) tam kullanma konusunda hiçbir şüphe yok. Derse çoğunlukla, kalemsiz, deftersiz gelinmesi çok yaygın. Çoğunlukla not tutulmuyor. İlk derste not tutmanın, tarih atmanın ve derse en azından kalem ve küçük bir not defteri ile gelmenin önemini özellikle vurgularım. Hatta defter almayacak durumda olan öğrencilere defter verebileceğimi de ilk derslerimde belirtirim.
Genelde dersi sınıfta dinleyen öğrenci derste alabildiği kadarı ile yetiniyor. Kaynak okuma ve araştırma neredeyse yok. Ders notumun fazla olduğu ve sınava hazırlanmak için 15-20 sayfalık özet istendiğini duyunca kulaklarıma inanamadım.
Öğrencinin hiçbir ideası ve gerçekleştirmek istediği bir hedefi yok
Bende oluşan kanı son yıllarda öğrenci kalitesinin iyice dibe vurduğu yönünde. Öğrencilerin liseden geldikleri gibi üniversitede genel eğilimlerinin değişmediği, herhangi bir idealarının olmadığı, temel bir dünya görüşüne sahip olmadıkları ve bir şeyin uğruna mücadele etmedikleri görülüyor. Üniversitenin öğrencilere gerçek anlamda kendilerini geliştirmek için bilimsel ve sanatsal etkinlikler yanında okuma, tartışma kendini gerçekleştirme ortamı yaratmadığı anlaşılıyor. Öğrencilerin bu sıralarda kendi yol haritalarını çizemedikleri görülüyor. Yalnızca derse girip çıkan, sınavdan sınava notlara bakan bir yapının olduğu anlaşılıyor. Üniversitelerin bu konuya eğilmesi ve üniversite ortamının yaratılması konusunun tartışılması gerekir.
Ne Yapılmalı?
Öncelikle bizlerin (Yöneticilerin, Tarım, Bilim Sanayi ve Teknoloji ve Milli Eğitim Bakanlıkları, YÖK, Üniversiteler, Ziraat Fakülteleri, Ziraat Mühendisleri Odası, bilim insanları olarak bizler) ne istediğimizi bilmemiz gerekir diye düşünüyorum. Ülke olarak belirlenmiş bir bilim eğitim politikamız ve gerçekleştirmek istediğimiz bir politikamız var mı? Neyi gerçekleştirmek istediğimizi iyi bilmek zorundayız. Türkiye Tarım Eğitimi ile ilgili üniversitelerin, ZMO’nun ve ilgili kuruluşların somut bir önerisi var mı? Şu ana kadar somut bir öneri geliştirilmedi. Her 10 Ocak Tarım Eğitimi yıldönümü etkinlikleri düzenlenir ve protokol konuşmaları ile geçmiş yad edilir.
“Tarım biliminde temel sorun nedir?” “Soruna ilişkin çözüm önerimiz var mı?” “Önerdiğimiz bir modelimiz var mı?” “Dünyadaki gelişmeleri izliyor muyuz? Dünyadan faklı olarak kendimize özgü bir modelimiz var mı?” gibi hiçbir soru ve tartışmaya 1981 yılından beri hiç rastlamadım. Helen’de konu ile yüzleşmekten çekiniyor ve sorunun yukarıdan çözülmesi bekleniyor gibi bir anlayış var. Nasıl bir eğitim çıktısı istiyoruz? Tarım eğitiminde çeşitlilik mi? Yoksa tek düze yetişmiş bir mezun mu? Her şeyi bilen bir mezun mu? Yoksa belirli bir alanda sınırlı bilgisi olan mı? Becerisi gelişmiş, öğretilenleri öğrenmiş, bilgiden bilgi üretebilen nitelikte yetişmiş insan gücüne sahip olmak mı? Ziraat Fakültelerinin sayısı artırılmamalı, tersine sayı küçültülebilir ve daha kaliteli, nitelikli bir tarım eğitimi yapılabilir. Tarım eğitiminde eğitimin niteliği artırılmalıdır. Uygulamaya daha çok yer verilmelidir. Yaparak öğrenme modeline geçilmelidir. Alanın yapısı gereği sorun çözmeye yönelik eğitim sistemine geçilmelidir. Ziraat Fakültelerinin ciddi verimlilik sorunu vardır. Ziraat Fakültelerinin bilimsel ve eğitsel verimlilikleri araştırmalıdır. Ne üretiyoruz? Sorusunu kendimize sormamız gerkiyor Kendi eksikliğini bilen bir sistem oluşturulmalıdır. Tarım eğitimi ve tarımsal araştırma, geniş bir disiplinler arası alanı ilgilendirdiği için akademik personelin temel bilimler yanında EKOLOJİ bilgisine sahip olması gerekir. Tarım eğitimimiz yaratıcı değil. Çünkü ekoloji bilgisini tam bilmiyoruz. Ekolojinin ilkeleri doğrudan felsefe ve güzel sanatlar ile ilişkilidir.
Güzel sanatların önemli
Tarım insanın ilk uğraş alanıdır ve birçok teknik tarım üzerinde gelişmiştir. Dünyada güzel sanatlar gelişmiş toplumlarda yaratıcılık da gelişmiştir. Ülkemizde tarım ile güzel sanatlar arasında ilişki kurulmalıdır. Teknik resim, perspektif, renk ve felsefe mantık gibi dersler tarım biliminde ilk yıllarda öğretilmelidir. Doğa ile doğrudan ilgili-ilintili olan tarım eğitiminde başarı çoğunlukla soyut düşünme, tasvir ve yaratıcılık ile zenginleşecektir. Tarım eğitimi aynı zamanda sanat-spor ve felsefe ile bütünleştirilmelidir. İnsanlığın ilk yarattığı el işçiliği tarımsal ihtiyaçlara cevap verecek şekildeydi.
Ziraat Eğitimi Anabilim Dalı kurulmalı
Ziraat eğitimi gibi hayatın geniş bir alanındaki birçok konuya yönelik eğitim verilmekte. Çağımızda iletişim tekniklerinin de tarımda kullanılması ile üretim teknikleri gelişmiş bulunmaktadır. Güncel yaşamda nasıl bir eğitimin gerçekleşmesi tartışılmalı ve bunun pedagojik-sosyal boyutları ile analiz edilip duruma göre sistemin dinamikleşmesi sağlanmalıdır.
Ölçme değerlendirme sistemimiz yok ve neyi nasıl değerlendireceğimizi bilmiyoruz
İyi öğrenci yetiştirdiğimizi nasıl biliyoruz? Bu konuda herhangi bir ölçme değerlendirme sistemimiz var mı? Mezun olan ziraat mühendisi mesleğinde bilmesi gereken bilginin ne kadarını biliyor? Mutlak bilmesi gereken bilgiyi nasıl ölçeceğiz? Neyi bildikleri neyi bilmediklerini ölçecek bir sistemimiz yok. Bu konuda elimizde somut veri de yok. Tarım eğitimini seçen öğrencilerimizin tercih nedenlerinin bilinmesi gerek. Öğrencilerin sosyo-ekonomik yapıları ve ailelerinin tarımla ilişkisinin bilinmesi eğitime yön vermede önemlilik stratejisi çizebilir. Türkiye tarım eğitimi için bir hedef ortaya konulmalı ve başarı değişik aralıklarla ölçme değerlendirme teknikleri yanında paydaşlar tarafından değerlendirilmelidir.
Öğrencilerin akademik ve genel kültür düzeyi sorunlu İlk derste tanışma ile birlikte genelde öğrencilerin durumunu ve genel kültür düzeyini ölçmek için kitap ve gazete okuma durumu, yabancı dil bilgisi, kültürel etkinlikleri izleme düzeyi hakkında bilgi toplamaya çalışırım. Nerdeyse çoğunlukla kız öğrencilerin dışında düzenli gazete ve kitap okuyan nerdeyse yok gibi. Kültürel etkinlikler sinemaya ve belirli müzik konserleri ile sınırlı. Yabancı dil bilen nerdeyse yok. Arada bir İngilizce “ne yapıyorsun sorusuna” bile “no ingliş” deniliyor. Zaman içinde öğrencilerin çoğunluğunda aldığım bazı cevapları beni fazlası ile endişelendiriyor. Kayıtlarımda ilk defa 2000 yılında tarım eğitimi konusunda düşüncelerimi yazmışım ve düzenli olarak her yıl konu hakkında görüşlerimi, beklentilerimi yazıyor ve etkinliklerde konuşmacı olarak belirtiyorum. Durum o kadar vahim ki “bu kadarda olmaz” türünde bir durumla karşı karşıyayız. Üniversite başarısı ile Yükseköğretime Geçiş Sınavı başarısı arasında ciddi paralellik var. Yukarıda öğrencilerimizin sınavlarda sorulan sorulara verdiği cevapların yetersizliğini uzun zamandır biliyoruz ve öğrencilerin sınav başarısı ile Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) arasında ciddi bir paralellik bulunmaktadır. Ortaş 2008, 2011, 2014, Gümüş, 2014-15, Eşme 2015 tarafından yayınlanan ortaöğretim başarı raporlarından yıldan yıla Fen Bilimleri ve Matematik başarısının çok düştüğü rapor edilmişti. Eşme 2013-2015 yılları arasında Liselere Giriş Sınavı sonuçlarına dayalı olarak sorulan sorulara verilen cevaplardan anlaşıldığı kadarı ile matematikten çözülen soru ortalaması her geçen yıl azalarak 5’e kadar gerilediği, Fen Bilimlerinin ortalaması ise 3.5 gibi olduğu görülüyor. Bu sonuçlar ile öğrencilerimizin üniversite başarısı paralellik içermektedir. Normalde bu öğrencilerin üniversite okuyacak kadar temel akademik bilgiye haiz olmadıkları açık. LYS sınav sonuçlarına göre orta öğretim süresince öğrencilerin büyük bölümünün Matematik ve Fen Bilimlerindeki temel kavram ve ilkelerle düşünme becerilerinin geliştirilemediği açıkça ortaya konmaktadır. Üniversitenin de buna ilave olarak yapacak bir planlamanın ve mekanizmasının olmadığı da biliniyor. Kaldı ki üniversitenin amacı kişiye kritik düşünme, felsefi bakış açısı kazandırmak ve bu çerçevede mesleğin temel felsefesini kazanmak ve çözüm yolları üretmeyi kazandırmaktır. Ancak ilkesel olarak Milli Eğitim’in öğrencileri orta öğretim süresince üniversiteyi okuyacak kadar temel bilgi ile donatmış olması gerekir. Ancak bugün görüyoruz ki liseden yetersiz gelen öğrenciler üniversitede okumakta zorlanmaktadırlar. Durumun acilen üniversiteler tarafından Milli Eğitim Bakanlığı nezdinde girişimde bulunulması ve gerekli önlemlerin alınması kaçınılmaz durumda oluğu belirtilmelidir.
İstihdam Planlanmasının Yapılması Tarımsal Öğretimin Başarısı İçin Önemli
Tarım eğitimi ve istihdamda planlama sorunu yaşanıyor. Türkiye’nin tarımsal üretimi ve pazarlanması da ekolojik ve ekonomik ilkelere göre planlanmalı ve buna bağlı istihdam durumuna göre gerekli iş gücü yetiştirilmelidir. İstediğiniz kadar iyi eğitin eğer eğittiğimiz insana iş yoksa bunca masrafın bir karşılığı olmayacaktır. Kişi geleceğini ve iş kapısını göremiyorsa nitelikli öğrenme sürecine de giremez. Ülkenin tarım politikası ve hedeflerine uygun olarak yeni istihdam alanları ve iş kapıları mutlaka aranmalı. Kamuda liyakate dayalı bir istihdam politikası içinde aralıklarla sınavla başarılı mühendisler işe alınması mesleğe olan yönelimi artırabilir.
Sonuç ve acil çağrı
Bir bütün olarak öğrencilerin akademik başarısının düşük olmasından tek başına öğrenciler suçlanamaz ve sorumlu tutulamaz. Belli ki ciddi bir sistem ve eğitimin yönetilmesi sorunu var. Bu akademik başarı ile bu öğrenciler ülkemize yararlı mezunlar olmayacağı açık. Çok acilen “Tarım Eğitimi Nasıl Yapılmalı” konulu ve somut sonuç alıcı paydaşların gerekirse dünyanın başarılı ülke modellerini ve uzmanlarını da çağırarak konferenslar yapılmalı. Ancak sorunun ilk ve ortaöğretimden belirli bir eğitim sistemi ve alışkanlığı ile geldiği açık olduğu için önce Milli Eğitim Bakanlığının ÇOK acilen eğitim sistemini köklü reformlarla yeni baştan çağın gereklerine dönüştürmesi gerekir. En azından sorulan soruların yarısını yapan öğrencilerin üniversiteye kayıt yaptırması şartının getirilmesi önerilmelidir.
Eğitimin temel amacı olan insanı hayata hazırlama, farkına varıla bilirliği kazandırma, yaşamda karşılaştığı sorunları çözmek için düşünme, sorgulama, analiz etme gibi temel yaklaşımlardan uzak, yalnızca sınava dayalı, ezbere yönelmiş bir test sisteminin kişilik geliştirmediği, kültürel bilgi düzeyini geliştirmediği, mantıksal ve duygusal sorgulamadan yoksun geniş bir insan topluluğunun gelecek için ciddi kaygı oluşturduğu ortadadır. Çok acilen ziraat eğitimi almak isteyen öğrenciler için kamu veya üniversite vakıfları üzerinden burs imkânları sağlanmalı. Başarılı öğrencileri meslek hayatına taşımak ve geleceğin yetişmiş meslek ve bilim insanı yetiştirilmesi açısından da önemlidir. Son iki yıldır YÖK ve ÖSYM’nin Tıp ve Hukuk Fakültelerine uyguladığı belirli bir puanın veya yüzdelik dilimin altındaki öğrencilerin Tıp ve Hukuk Akademisine başlatılamayacağı kararının Ziraat Fakültelerine ve tüm lisans düzeylerine uygulaması gerekmektedir. Aksi takdirde bu mezunlar ile geleceğin modern tarım ve bilimi yapamayız.
Elbette engel çıkarmak çözüm değil, baraj koymak çözüm değil. Nitel anlamda tüm ortaöğretim mezunlarının matematik, fen, sosyal bilim sorularının en azından yarısını yapar duruma getirilmesi, bu durumda olmayan tüm okulların yakınen takip edilip desteklenmesi gerekir. Üniversitelerde birinci sınıfların iki üç türde ortak programa tabi tutulması ve baraj sınıfı yapılması, başarısız olanların Meslek Yüksekokullarına yönlendirilmesi de kalitenin yükseltilmesi açsınındın önemli bulunmaktadır. Üniversitelerin sorunları ve yaşanan aksaklıkları rapor edip Milli Eğitim Bakanlığı’na bildirmeleri gerekir. Edindiğim bilgiye göre bu sorun büyük üniversitelerimizde ve çok yüksek puanla öğrenci alan birimlerde bile yaşanıyor. Bu bağlamda sorun bir bütünlük içinde ele alınması gerekiyor.
